Page 81 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

ZİHİN HARİTASI OLUŞTURMANIN FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETMEN
B72 ADAYLARININ, BİLİM İNSANLARININ HAYATINI ÖĞRENMELERİNE
ETKİSİ: ALBERT EİNSTEİN ÖRNEĞİ

1
Esin ŞAHİN , Hediye ATAK , Tuğçe Sena KÖYDEDURMAZ 1
1

1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Bu araştırmanın amacı, zihin haritası oluşturmanın fen bilimleri dersi öğretmen adaylarının bilim insanlarının
hayatını öğrenmelerine etkisini belirlemektir. Öğrenmenin nasıl gerçekleştiği ile ilgili olarak gerçekleştirilen araştırmalar
sonucunda beynin sağ ve sol loplarının farklı zihinsel faaliyetlerde birbirlerine göre daha baskın oldukları ve beynin bu
farklı faaliyetleri beraber yürüttüğü tespit edilmiştir. Eğitim süreçleri, geleneksel yöntemlere göre yapılandırıldığında
beynin daha çok sol lopuna hitap etmektedir. Zihin haritalarının ise, beynin her iki lopunu da çalıştırarak öğrenmenin
daha etkili olmasında katkı sağladığını, zihin haritasını geliştiren Tony Buzan da dâhil olmak üzere çeşitli araştırmacılar
vurgulamaktadır. Zihin haritalarının çok eski tarihlerde bile Leonardo da Vinci, Galileo, Darwin gibi önemli bilim insanları
tarafından oluşturulduğu, onların not defterlerinden anlaşılmaktadır. Eğitim süreçlerinde bilim insanlarının hayatına ve
keşiflerine yer verilmesi birçok araştırmacı tarafından önerilmektedir. Çünkü, böyle bir eğitim sürecinin öğrencilerin ilgi
ve motivasyonlarını arttırarak öğrenmelerine olumlu katkılar sağlayacağı beklenmektedir. Bu doğrultuda, göreve
başladıklarında ders içeriklerini şekillendirecek olan öğretmen adaylarının özellikle alanlarına büyük katkıları olan bilim
insanlarının hayatları hakkında bilgi sahibi olmaları, onların yapılandıracağı ders içeriklerinin niteliğini arttırması
açısından önemlidir. Sanal ortamda yanlış bilgilerin çok fazla yer aldığı dikkate alındığında, bu bilgilerin üniversite
öğrenimleri sürecinde kontrollü bir şekilde öğretmen adaylarına kazandırılması da önemlidir. Fizik eğitimi hatta fen
eğitimi ile ilişkili olarak zihin haritaları hakkında gerçekleştirilen çalışmalar (sayıları çok olmamakla birlikte)
incelendiğinde, bilim insanlarının hayatına yönelik gerçekleştirilen bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Bu sebeplerle
çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Araştırmada öğretmen adaylarından, seçilen bir bilim insanı için zihin haritası oluşturmaları istenmesi
sonucunda, bilim insanının hayatına dair hangi bilgileri zihinlerinde nasıl yapılandırdıkları irdelenerek, zihin haritası
oluşturmanın onların bilim insanlarının hayatını öğrenmelerine etkisini belirlemek amaçlandığından, temel nitel
araştırma türünden bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında
Türkiye’deki bir devlet üniversitesinde Özel Öğretim Yöntemleri I dersini almakta olan ve söz konusu derse bir şubede
devam eden 32 Fen Bilimleri dersi öğretmen adaylarıdır. Veri toplamak amacıyla öğrencilere uygulama öncesinde ve
sonrasında “Albert Einstein hakkında neler biliyorsunuz? Açıklayınız” sorusu ön test ve son test olarak uygulanmıştır.
Sorunun ayrıntılandırılmadan ve çeşitlendirilmeden tek bir soru olarak yöneltilmesinin sebebi, uygulama öncesinde
sorulan bu sorunun, onları zihin haritalarını oluşturma aşamasında yönlendirme olasılığını ortadan kaldırmaktır.
Uygulamanın gerçekleştirilme süreci şu şekildedir: Öncelikle, dönem içerisinde öğretmen adaylarına zihin
haritalarına yönelik bir sunum yapılmıştır. Sunumda zihin haritasının ne olduğu, nasıl oluşturulabileceği, hangi amaçlar
için kullanılabileceği gibi ayrıntılar yer almış ve görsel olarak çeşitli örnekler sunulmuştur. Ardından, örnek bir uygulama
gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın ardından öğrencilere ön test uygulanmıştır. Ön testin hemen ardından öğretmen
adaylarına, Fizik alanında Nobel ödülü sahibi olan Albert Einstein’ın hayatının yer aldığı notlar verilmiş ve onlardan Albert
Einstein hakkında zihin haritası oluşturmaları istenmiştir. Zihin haritalarına ve nasıl oluşturulması gerektiğine dair bir
yönerge de ilave olarak verilmiştir. Öğrencilere zihin haritalarını teslim etmeleri için bir hafta süre verilmiştir. Zihin
haritalarının teslim edilmesinden sonra son test uygulanmıştır.
Ön test ve son testten elde edilen veriler üzerinde içerik analizi gerçekleştirilmiştir. İçerik analizi sonucunda elde
edilen kodlar, Albert Einstein’ın “doğumu ve ölümü”, “yaşadığı yerler”, “ailesi”, “mesleki deneyimleri”, “çalışmaları”,
“bireysel özellikleri” ve “diğer” olmak üzere 7 kategori altında toplanmıştır. Kategorilere göre ön test ve son test
verilerinden elde edilen kodlar, frekans ve yüzde oranlarına göre karşılaştırıldığında zihin haritası oluşturmanın
öğrencilerin Albert Einstein’ın hayatını öğrenmelerine önemli etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. İlave olarak,
öğrencilerin oluşturdukları zihin haritalarındaki sınıflandırmaların, bu çalışmadan elde edilen kategorilerle büyük oranda
örtüştüğü görüldüğünden, zihin haritası oluşturmanın onların bilgiyi zihinlerinde sınıflandırmalarına da katkı sağladığı
sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenlerle zihin haritalarının öğretmen adayları üzerinde olumlu sonuçlarının olduğunu
söylemek mümkündür. Buna karşın, sayıları az olmakla birlikte, bazı öğretmen adaylarında hatalı bilgilerin olduğu da
belirlenmiştir. Öğrencilere verilen notlar arasında yer almadığı halde, hatalı bilgilerin tespit edilmesi, onların zihninde
uygulama öncesinde böyle bir bilginin var olabileceğini göstermektedir. Böyle hatalı bilgilerin öğrencilerde var
olmasından yola çıkılarak, zihin haritalarının öğrencilerin zihinlerindeki yapılanmayı, hataları da içerecek şekilde
yansıtması sebebiyle öğretim aracı olarak kullanılabilmesinin yanı sıra ölçme ve değerlendirme aracı olarak da
kullanılabileceğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kavramlar: Zihin haritası, öğretmen eğitimi, bilim insanlarının hayatı
69