Page 40 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B28 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ YEREL SOSYOBİLİMSEL
KONULARDA İNFORMAL MUHAKEMELERİNİN BELİRLENMESİ

Şengül ATASOY

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

Bilim ve teknolojideki muazzam gelişmeler çağdaş fen eğitiminin hedeflerinin yeniden tanımlanmasını
gerektirmiştir. Özellikle son yıllarda vurgulanan küresel ısınma, genetik mühendisliği ve nükleer enerji kullanımı gibi
bilimle veya teknoloji ile kavramsal ilişkileri olan bazı sosyal ikilemler ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin bu ikilemlerle başa
çıkma becerilerini arttırmak, modern fen eğitiminin önemli hedeflerinden biridir. Bu doğrultuda ülkemizde tüm
öğrencileri fen okuryazarı bireyler olarak yetiştirme vizyonuna sahip 2013 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programının
amaçlarından biri “Sosyobilimsel konuları (SBK) kullanarak öğrencilerin bilimsel düşünme alışkanlıklarını geliştirmek”
olarak belirlenmiştir. Öğrenciler sosyobilimsel bir konuyla ilgili bireysel olarak neye inanacağına veya nasıl davranacağına
karar verirken kararını destekleyen veya desteklemeyen farklı nedenler veya kanıtlar sunarlar. Bunun gibi net çözümü
olmayan, karmaşık konuları yanıtlarken öğrenciler genellikle informal muhakemeler/akıl yürütmeler gerçekleştirirler. Bu
nedenle öğrencilerin SBK hakkında karar verirken informal muhakeme becerileri önemli bir rol oynamaktadır. İnformal
muhakeme, sonuçları değişken olan ve çözümleri mevcut verilerle belirsiz olan karmaşık sorunları çözmek için kişilerin
kullandığı bilişsel ve duygusal süreçleri kapsar. Açık uçlu, iyi yapılandırılmamış ve tartışılabilir sorunlar olduğu göz önüne
alındığında SBK, informal muhakeme bağlamında öğrenci fikirleri ve karar alma süreçlerinin araştırılması için ideal bir
çerçeve oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi ile diğer bölgelerde yaşayan fen bilgisi öğretmen
adaylarının yerel SBK’dan olan hidroelektrik santraller (HES), organik çay ve yeşil yol ile ilgili informal muhakemelerini
belirlemek ve karşılaştırmak amaçlanmıştır. Bu araştırmada geliştirilen bir anket ülkenin çeşitli illerinden gelen, üçüncü
ve dördüncü sınıfta öğrenim görmekte olan 91 fen bilgisi öğretmen adayına (38’i Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde,
53’ü diğer bölgelerde yaşamaktadır) uygulanmıştır. Öğretmen adaylarının yazılı açıklamalarının tematik analizi yapılarak
muhakeme modları (tipleri); sosyal odaklı argümanlar, ekonomik odaklı argümanlar, ekolojik odaklı argümanlar ve
teknolojik odaklı argümanlar olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Her bir SBK ile ilgili bu bölgede yaşayan ve yaşamayan
öğretmen adaylarının muhakeme modları yüzdelik hesaplamaları yapılarak karşılaştırılmıştır. Öğretmen adaylarının
informal muhakemeleri incelendiğinde; HES’le ilgili daha çok ekolojik ve ekonomik argümanlar, organik çay ve yeşil yol
ile ilgili ise sosyal odaklı argümanlar içerdiği belirlenmiştir. Öğretmen adayları HES’in çevreye zararlı etkileri konusunda
kaygılanırken, ekonomik bağlamda ise sağlayacağı katkıları değerlendirmektedirler. HES’le ilgili bölgede yaşayanların
ekolojik argümanlarının oranı diğerlerine göre daha fazla iken (sırasıyla %55-%40), bölge dışındakilerin ise sosyal odaklı
argümanları daha fazladır (%8-%21). Bunun bir nedeni bu öğretmen adaylarının HES’lerin yapıldığı bölgelerde yaşıyor
olmaları ve HES inşaatlarına tanık olmalarıdır. Organik çay ile ilgili bölgede yaşayanların ekolojik boyuta sahip
argümanlarının diğerlerininkinden fazla (%26-%4) olduğu belirlenmiştir. Bu öğretmen adaylarının çoğunun ailesi çay
yetiştirmektedir ve dolayısıyla organik üretime geçerek tarım yapılan toprakların zararlı kimyasallardan arınacağını
düşünmektedirler. Yeşil yol ile ilgili bölge dışında yaşayanların ekolojik boyuta sahip argümanları diğerlerininkinden daha
fazladır (%29-%42). Bölgede yaşayanların %23’ü, yaşamayanların %33’ü organik çay ve yeşil yol ile ilgili bilgi eksikliklerini
ileri sürerek bir karar vermekten kaçınmışlardır. Öğretmen adaylarının %28’i çoklu, diğerleri (%72’si) tekli muhakeme
moduna sahiptir. Bu durum öğretmen adaylarının yerel SBK ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmamalarından kaynaklanabilir.
Kişilerin SBK hakkındaki kararlarını etkileyen bilgilerinin okul içi veya dışı düzenlenecek seminerler yoluyla verilmesi,
tartışma ortamlarının oluşturularak kişilerin karar verme mekanizmalarının aktif hale getirilmesi gerekmektedir. Kişilerin
bu konularda verecekleri sağlıklı kararlar ilerleyen zamanlarda bölgenin kalkınması için yapılması düşünülen yatırımlara
da yön vermesi bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kavramlar: Sosyobilimsel konular, informal muhakeme modları, fen bilgisi öğretmen adayları

28