Page 20 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B07 FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ EVREN MODELİ ALGILARI

2
Gözde BİLGİLİ , Mehmet Kürşad DURU
1

1 Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
2 Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi

En eski bilim dallarından biri olan astronomi, ilk medeniyetlerle birlikte doğmuştur. İnsanlar açık alanlarda
yaşadığı için kolayca gök cisimleri hareketlerini fark etmişlerdir. İnsan var olduğu andan itibaren doğası gereği merak ve
bilme arzusu ile Dünya, Güneş, Ay ve yıldızların hareketlerini gözlemlemiş, onları tanımaya çalışmıştır. Günlük
yaşamlarında gök olaylarının hareketlerine yer vermiş ve bu süreç ile birlikte astronomi biliminin temelleri atılmış,
gelişimi sağlanmıştır. Gök cisimlerinin anlaşılması; Dünya’nın yerinin sorgulanması ve evren araştırmalarını ortaya
çıkarmıştır (Durukan, G. & Arıkurt, E. & Şahin, Ç.). Geçmişten günümüze bilim ve teknolojinin de ilerlemesi ile çok hızlı
bir gelişim gösteren astronomi bilimi sayesinde evrene dair sahip olduğumuz mevcut bilgiler devamlı artmıştır. Buna
bağlı olarak birçok evren modeli fikri ortaya atılmış, evren ile ilgili merak edilen birçok soruya da cevap aranmaya
çalışılmıştır. Yeni bilgilere ulaştıkça her gün evren ve evrene dair sorulan sorular artmış dolayısıyla verilecek cevaplar da
çoğalmıştır. Günümüzdeki teknolojik imkanlar ve araştırmalar dahilinde yol alınmasına rağmen cevapsız kalan sorulara
yönelik birçok teori mevcuttur ancak somut olarak anlaşılması zor olan evren olgusunun, kişilerin algılarında birçok
şekilde yer alması olağandır.
Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmen adaylarının evren modeli algılarını ortaya çıkarmaktır. Ayrıca
zihinlerindeki evren modelini ortaya koymak, sahip oldukları mevcut bilgilerin kaynağını öğrenmek ve farklı evren
modellerine ilişkin bilgilerini ortaya çıkarmak bu çalışmanın amaçlarındandır. Bu çalışma ile fen bilimleri öğretmen
adaylarının evren modeli anlayışları sorgulanmış olacaktır.
Araştırma, öğretmen adaylarının evren modeli algılarının belirlenmesinin önemine dikkat çekmektedir. Şimdiye
kadar yapılan araştırmalarda birçok astronomik kavramın öğretmen adayları tarafından ne şekilde anlaşıldığına dair
çalışmalar yapılsa da evren ve evren modelleri ile ilgili fen eğitimi alanında yapılan bilimsel bir çalışmaya
rastlanılmamıştır. Fen bilimleri eğitiminin her kademesinde yer alan bu konuyu öğretmen adaylarının zihinlerinde nasıl
somutlaştırdıklarını bilmek, fen eğitimi içinde izlenebilecek önemli bir yol belirleyebilir.
Bu çalışma nitel yaklaşımla yapılmış betimsel bir araştırmadır. Araştırma modeli ise durum modelidir.
Çalışmanın katılımcıları bir devlet üniversitesinin fen bilimleri öğretmenliği programı dördüncü sınıfında öğrenim
görmekte olan 38 öğretmen adayından oluşmaktadır. Ölçme aracı olarak açık uçlu sorular ve çizim tekniği kullanılmıştır.
Durum çalışmalarında birbirini destekleyecek veri çeşitliliğine ulaşmak için birden fazla veri toplama yöntemi tercih
edilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011; Akt. Çelik ve Tekbıyık, 2016). Buna bağlı olarak öğretmen adaylarının evren modeli
anlayışlarını çizmeleri istenmiş ve açık uçlu sorular ile desteklemeleri, benzer modelleri ve fikirleri yorumlamaları
sağlanmıştır. Öğretmen adaylarının evren modeli anlayışlarını belirlemeye yönelik elde edilen verilerin analizi içerik
analizi yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Öğretmen adaylarının evren modeli algılarını ortaya koymak, sahip oldukları mevcut bilgilerin kaynağını
öğrenmek ve farklı evren modellerine ilişkin bilgilerini ortaya çıkarmak amacıyla gerçekleştirilen çalışmada, öğrencilerin
bu kavramlara yönelik anlayışları ile bu kavramları yapılandırmada rol oynayan etkenler belirlenmeye çalışılmıştır.
Çalışmadan elde edilen bulgulara göre öğrencilerin yarısı evrenin bir şekli olduğunu düşünürken diğer yarısı evrenin bir
şeklinin olmadığını düşünmüştür. Zihinlerindeki evren modelini çizen öğretmen adaylarının çizimleri incelendiğinde
öğrencilerin evreni en çok iki boyutlu-düzlemsel şekilde çizdikleri görülmüştür. İki boyutlu-düzlemsel model dışında
öğretmen adaylarının bir kısmı da evreni eliptik ve küre model şeklinde çizmiştir. Öğretmen adaylarının, evren modeli
algılarının ise çoğunlukla hayal güçlerine dayandığı sonucuna ulaşılmıştır. Genişleyen evren ile yer merkezli ve güneş
merkezli evren modellerini doğru bilen öğretmen adaylarının sayısı ise çoğunluktadır ancak düzlem evren, açık evren ve
kapalı evren modellerinin üçünü de bilen çok az öğretmen adayı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak fen bilimleri
öğretmen adaylarının zihinlerindeki evren modeli algılarının çeşitli olduğu, bu konuda bir farkındalığa sahip oldukları
ancak verilen cevaplarda çoğunluğun evrene dair net bir bilgiye sahip olmadıklarını sıkça vurgulamaları sonucuna
ulaşılmıştır.

Anahtar Kavramlar: öğretmen adayları, evren modelleri, zihinsel anlama

8