Page 15 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

KAVRAMSAL DEĞİŞİM METİNLERİ VE KONTROL METİNLERİNİN
B02 KAVRAM YANILGILARININ GİDERİLMESİNE ETKİSİNİN
ARAŞTIRILMASI

Burçin KÖYMEN, Bilal GÜNEŞ

Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Fizik Eğitimi Anabilim Dalı

Bu çalışmada kavramsal değişim metni yöntemi ve kontrol metinlerinin, özel görelilik konusundaki kavram
yanılgılarının giderilmesine etkileri araştırılmış ve her iki yöntemin etkililiği kıyaslanmıştır. Bu amaçla Ankara’daki devlet
üniversitelerinde fizik alanında (fizik, fizik eğitimi ve fizik mühendisliği) öğrenim görmekte olan lisans ve lisan üstü
öğrenciler bu çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini ise Ankara, Gazi, Hacettepe ve Orta Doğu
Teknik üniversitelerinde öğrenim görmekte olan 200 öğrenci oluşturmaktadır. Özel görelilik konusu doğası gereği fizikte
soyut kavramları içinde barındırması ve kütlenin hız ile değişmesi gibi bilim insanları arasında tartışılan bir alan olması
nedeniyle öğrencilerde kavram yanılgısının oluşumuna neden olabilmektedir. Bu nedenle özel görelilik konusu tercih
edilmiştir. Kavram yanılgılarını giderme süreci, öğrenme sürecinden farklı bir süreç olup farklı ve kendine özgü yaklaşım
ve yöntemlerin uygulanmasını gerektirmektedir. Öğrenme sürecinde etkili olan yöntemlerin çoğu zaman, kavram
yanılgılarının giderilmesinde etkili olamadığı alan yazında yer almaktadır. Bireyin zihninde oluşmuş bilimsellikten uzak
olan bilişsel yapılar olarak tanımlanabilen kavram yanılgılarının giderilmesi için kavramsal değişim yaklaşımı özel bir yere
sahiptir.
Bu amaçla öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermek için kavramsal değişim yaklaşımına uygun olan yöntemler
tercih edilmiştir, yöntemin etkililiğini kontrol etmek için de kontrol metinleri kullanılmıştır. Kavramsal değişim
yaklaşımına uygun olarak kavramsal değişim metni yöntem olarak seçilmiştir. Her bir kavramsal değişim metni beş
aşamadan oluşmaktadır: I. Olası kavram yanılgısı ile okuyucuyu yüzleştirmeye yönelik soru cümlesi/cümleleri, II.
Öğrencileri sahip oldukları olası kavram yanılgıları ile çıkmaza sokmaya yönelik hoşnutsuzluk aşaması, III. Bilimsel bilginin
anlaşılır şekilde verildiği anlaşılırlık aşaması, IV. Bilimsel bilgiyi pekiştirmeye yönelik mantıklılık aşaması ve V. bilimsel
bilginin farklı olay, olgu ve bağlamlara uyarlandığı verimlilik aşaması. Yine bu araştırma kapsamında geliştirilen Kontrol
metinleri, geleneksel ders kitaplarındaki konu anlatım sırası esas alınarak hazırlanmış olup, her bir metin üç aşamadan
oluşmaktadır: I. Kavramın tanımı, II. kavramın açıklaması ve III. kavramın pekiştirilmesi. Her iki metin geliştirildikten
sonra 16 farklı uzman görüşü alınarak her iki metinde de uzmanların görüşleri doğrultusunda değişiklikler yapılmıştır.
Bu araştırmaya konu olan 10 farklı kavram yanılgısına hem kavramsal değişim metninde hem de kontrol
metninde yer almıştır. Nicel yöntemlerin kullanıldığı araştırmada; örneklemde yer alan öğrencilerin kavram yanılgıları
belirlemek için başka bir çalışmada geliştirilmiş olan dört aşamalı Özel Görelilik Kuramı Kavram Yanılgısı Belirleme Testi
(ÖGKKYBT), ölçüm aracı olarak ön test-son test olarak iki kez uygulanmıştır. Araştırma rastgele seçilen iki deney grubu
ile yürütülmüştür. Deney grubunun birine kavramsal değişim metni uygulanırken diğer gruba kontrol metni
uygulanmıştır. Uygulamadan dört hafta sonra ise ÖGKKYBT testi örneklemi oluşturan öğrencilere son test olarak
uygulanmıştır. Bu çalışma sonucu alan yazında varlığına dair çalışmalar bulunan 10 farklı kavram yanılgısının tespit
edilmesine çalışılmıştır. Aynı zamanda dört aşamalı ölçüm aracı sayesinde doğru nedenli yanlışlar (false negative) ve
yanlış nedenli doğrular (false positive) tespit edilerek, elde edilen sonuçlar testin geçerliliği ile ilişkilendirilerek
tartışılmıştır. Testten elde edilen veriler elektronik ortama işlenerek betimsel istatistik ve yordamsal yöntemler
kullanılarak işlenmiştir. İki farklı deney grubuna uygulanan kavramsal değişim metni ve kontrol metinlerinin her birinin
10 farklı kavram yanılgısının giderilmesine etkisi tespit edilmiştir. Ayrıca her iki yöntemin etkililiği birbirine göre de
kıyaslanmıştır.

Anahtar Kavramlar: Özel Görelilik Kuramı, Fizik Eğitimi, Kavram Yanılgısı, Kavramsal Değişim Metni

3