Page 16 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B03 MODERN FİZİKTE KULLANILAN BAZI METAFORİK KAVRAMLARIN
ÖĞRETMEN ADAYLARININ FİZİK ALGISI ÜZERİNE ETKİSİ

1
Serap AĞA , Musa SARI
2

1,2 Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fizik Eğitimi Anabilim Dalı

Bu araştırma, modern fizik dersinde kullanılan metaforlarla ilgili öğrencilerin algılarını ortaya çıkarmak amacıyla
yapılmıştır. Öğrenciler yeni öğrendikleri bilgileri daha önce öğrendikleri bilgilerle eşleştirerek anlamlandırırlar. Soyut
kavramların sıklıkla yer aldığı fizik derslerinin durumu ele alındığında, temel kavramların öğrencilerin zihninde nasıl
kodlandığı ve kullanılan dilin öğrencilerin fizik algısını nasıl şekillendirdiği büyük önem taşımaktadır. Metaforlar soyut ve
bilindik olmayan kavramları bilindik kavramlar aracılığıyla açıklayarak öğrenmenin daha etkili ve kalıcı olmasını
sağlamaktadır. Metaforun eğitim ve öğretimde kullanımının soyut kavramların kavratılmasında, yeni kavramların
öğretilmesinde veya öğrenilmiş kavramların genişletilmesinde çok önemli bir yere sahip olduğu yapılan çalışmalarda
görülmektedir. Ancak dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta vardır; metaforlar örtük kavramlardır ve gizli anlam
taşırlar. Öğrenme bireysel bir olgudur ve kullanılan kavramlardan her öğrenci farklı anlamlar çıkarabilir. Bu nedenle asıl
önemli olan öğrencilerin bu metaforik kavramların altında yatan anlamları doğru algılamalarıdır. Özellikle son yıllarda
değişik disiplinlerde metaforlar üzerine yapılan çalışmalara ağırlık verildiği görülmektedir. Ancak yapılan literatür
taraması sonucu fizikte kullanılan metaforik kavramlarla ilgili fazla çalışmaya rastlanmamıştır. Nitel bir araştırma olan bu
çalışmada ilk olarak modern fizik kitaplarında yer alan metaforik kavramlar incelenmiştir. Yapılan bu inceleme sonucu
tespit edilen metaforik kavramlardan bazıları araştırma kapsamında ele alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu; bir
devlet üniversitesinin fizik eğitimi ana bilim dalında okuyan, kuantum fiziği ve atom fiziği derslerini almış olan 4. ve 5.
sınıf öğrencileri (n=10) oluşturmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında öğrencilere modern fizikte kullanılan metaforların
yer aldığı açık uçlu sorulardan oluşan ölçme aracı dağıtılmıştır. Öğrencilerden bu kavramlarla ilgili düşüncelerini
yazmaları ve bu kavramların yerine kendi metaforik kavramlarını oluşturmaları istenmiştir. İlk aşamadan elde edilen
bulgular sonucu en az cevap verilen ve benzer kavramlardan bazıları çıkarılmış ve araştırmanın sonraki aşaması için 4
kavram seçilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında ise nitel araştırma yöntemi olan odak grup görüşmesi kullanılmıştır.
Bu aşamaya, birinci aşamaya katılan öğrenciler arasından gönüllülük esası ile seçilen öğrenciler (n=4) katılmış ve bu
öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Bu nedenle öğrencilerin metaforik kavramlarla ilgili düşüncelerini
incelemek için her bir kavramla ilgili detaylı sorular hazırlanmıştır. Öğrencilerden elde edilen cevaplar Nietzsche’nin
metafor sınıflandırılmasına göre incelenmiştir. Nietzsche'nin metafor yaklaşımına göre, metaforlar varlığın temelini
anlamlandırma yönünden beş gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar; benzeşimci (analogy), yorumlayıcı (interpretative),
açıklayıcı (explanatory), tasarımcı (imaginative) ve hesaplayıcı (calculator) metaforlardır. Çalışma sonucunda,
öğrencilerden elde edilen cevaplar Nietzsche’nin metafor sınıflandırılmasına göre incelenmiştir. Araştırmanın bulguları
sonucunda, öğretmen adaylarının kullanılan metaforik kavramlar sayesinde soyut ve bilinmeyen kavramları daha kolay
anladıkları ve gerekli geri çağırımları yaparak kavramları yorumlayabildikleri görülmüştür. Diğer yandan hedef kavramla
bire bir örtüşmeyen metaforların, öğrencilerde tam olarak algılanmadığı sonucu ortaya çıkmıştır. Ancak öğrenciler
yöneltilen metaforik kavramlar yerine kendi kavramlarını oluşturmakta zorluk çekmişlerdir. Araştırmadan elde edilen bir
diğer sonuç ise, öğrencilerin ilk aşamada cevap vermedikleri kavramlara odak grup görüşmesi sırasında arkadaşlarının
yorumlarından yola çıkarak cevap verdikleridir. Nietzsche’nin metafor anlayışına göre yapılan sınıflandırma sonucunda
ise, öğrencilerin modern fizikte kullanılan kavramları ağırlıklı olarak benzeşimci metafor ve yorumlayıcı metafor olarak
ele aldıkları bununla birlikte araştırma kapsamında ele alınan kavramların soyut kavramlar olması nedeniyle hesaplayıcı
metafor kullanan yani kavramların matematiksel arka planlarının da olması gerektiğini ele alan fazla öğrenci olmadığı
görülmüştür.

Anahtar Kavramlar: Modern Fizik, metafor, fizik algısı.

4