Page 50 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ E. HUBBLE’IN “KIRMIZIYA
B38 KAYMA YASASI” ÇERÇEVESİNDE BİLGİ VE BİLİŞSEL SÜREÇ
YETERLİKLERİNİN İNCELENMESİ

1
1
Nilgün AYDIN , Figen DURKAYA

1 Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Kırıkkale

Bilişsel temelli öğrenmede hedeflenen amaçlar iki düzeyde ele alınır. Bunlardan birincisi, ezberleme ve
hatırlamayı gerektiren alt düzey bilişsel amaçları ve alt düzey düşünme becerilerini içerirken; ikincisi, daha üst düzey
düşünme becerilerini ve davranışlarını içerir. Üst düzey düşünme becerileri; bilgiyi analiz etme, bilgiyi ve kuralları yeni
bir duruma veya bir problemi çözmeye yönelik uygulama, durumları veya düşünceleri karşılaştırma, farklı bilgileri tek ve
organize bilgiye dönüştürme veya oluşturma gibi karmaşık zihinsel etkinlikleri içerir.
Öğretmenlerin eğitim-öğretim sürecinde konularını işlerken veya ölçme yaparken hem alt düzey hem de üst
düzey öğrenme amaçlarını dikkate almaları gerekmektedir. Özellikle fizik ve matematik derslerinde kalıcılığı ve anlamlı
öğrenmeyi sağlamak için öğrencilerin analiz ve sentez becerilerini artıracak strateji, yöntem ve teknikler kullanılmalıdır.
Öğretim planlarında ve etkinliklerde özellikle üst düzey düşünme becerileri gerektiren amaçlara yer vermek, ezberci
bakış açısı ile düşünen bireyler yerine; analiz edebilen, yorumlayabilen, ortaya yeni fikirler ve ürünler çıkarabilen bireyler
yetiştirilmesine katkı sağlayacaktır.
Bu çalışmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının “Hubble’ın Kırmızıya Kayma Yasası” çerçevesinde bilgi ve
bilişsel süreç yeterliklerinin incelenmesidir. Bu amaçla; i) Tanımı verilen yasa, matematiksel bağıntı kullanılarak
yazılabiliyor mu? ii) Yazılan bağıntının grafiği çizilebiliyor mu? iii) Görünür ışık spektrumu ile ilgili ön bilgilerin hatırlanarak
kırmızıya doğru kaymanın; dalga boyunu, frekansı ve enerjiyi nasıl değiştirdiği ifade edilebiliyor mu? iv) Verilen
cevapların ışığında evrenin oluşumu ile ilgili kurama ulaşılabiliyor mu? şeklinde belirlenen alt problemlere cevaplar
aranmıştır.
Bu çalışmanın evreni, Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı’nda öğrenim gören
öğretmen adaylarıdır. Örneklem olarak 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde 3. ve 4. sınıflarda öğrenim gören
gönüllü toplam 92 fen bilgisi öğretmen adayı seçilmiştir. Bu adayların seçilmesinde olasılık temelli örnekleme
çeşitlerinden tabakalı ve tesadüfi küme örneklemesi kullanılmıştır.
Araştırma, temelini epistemolojik felsefeden almaktadır ve var olan olay, olgu ve durumları ortaya koyma
amacıyla çok boyutlu olarak inceleyen, nitel ve nicel verilerin analiz edildiği “karma araştırma modeli” kullanılmıştır. Elde
edilen veriler içerik analizi ve betimsel analiz ile incelenmiştir. Verilerin elde edilmesi amacıyla ikisi yarı-açık uçlu, üçü
açık uçlu olmak üzere 5 soruluk test oluşturulmuştur. Sorular oluşturulurken literatür taraması yapılmış ve 3 öğretim
üyesinden uzman görüşü alınmıştır. Öğretmen adaylarının sorulara verdikleri cevaplar, benzerliklerine göre
gruplandırılarak kodlamalar yapılmıştır. Frekans ve yüzde hesaplamalarının gösterildiği tablolar oluşturulmuş ve sütun
grafikleri çizilmiştir.
1.soru, öğretmen adaylarının açıklanan fizik yasasını( Hubble’ın Kırmızıya Kayma Yasası) matematiksel bağıntı
olarak yazıp yazamadıklarını ölçmeyi amaçlamıştır. Bu soruya 3.sınıfların yaklaşık %48 oranında 4.sınıfların ise %57
oranında yanlış cevap verdikleri görülmüştür. 2.soruda, 1.soruda yazmaları istenen matematiksel bağıntının grafiğini
çizmeleri istenmiştir. Bu soruyu 3.sınıflar, yaklaşık %87 oranında 4.sınıflar ise %90 oranında doğru yanıtlamışlardır. Bu
sonuca bakıldığında, 1.soruya yanlış bağıntı yazan öğretmen adaylarının 2.soruda istenilen grafiği doğru olarak
çizebilmeleri dikkat çekicidir. 3.soruda öğretmen adaylarına daha önce aldıkları çeşitli fizik derslerinde öğrendikleri
görünür ışık bölgesi ile ilgili bilgilerini hatırlamaları amaçlanmıştır. Bu soruyu 3.sınıflar yaklaşık %54 oranında 4.sınıflar
ise yaklaşık %83 oranında doğru olarak yanıtlamışlardır. Bu soruda 3.sınıflar için ortaya çıkan bilgi eksikliğinin 4.sınıfta
büyük ölçüde tamamlandığı görülmektedir. 4.soruda, 3.soruda çizdikleri görünür ışık spektrumunu oluşturan renklerin,
kırmızıya doğru kaymasının, dalga boyunu, frekansı ve enerjiyi nasıl değiştirdiğini yorumlamaları istenmiştir. Bu soruya
3.sınıflar yaklaşık %60 oranında, 4.sınıflar ise %45 oranında yanlış cevap vermişlerdir. Yanlış cevaplar analiz edildiğinde
dalga boyu, frekans ve enerji ilişkilerini gösteren bağıntıların ya yanlış yazıldığı ya da yazılan doğru bağıntıların yanlış
yorumlandığı görülmektedir. 5.soruda ilk dört soruya verilen yanıtlarla bağlantı kurarak, Hubble’ın Kırmızıya Kayma
Yasası çerçevesinde evrenin oluşumu ile ilgili hangi kuramın ortaya çıktığını yazmaları istenmiştir. Bu soruyu 3.sınıfların
yaklaşık %85 oranında, 4.sınıfların ise yaklaşık %82 oranında yanlış yanıtladıkları görülmüştür. Özellikle 4.sınıfların
astronomi dersi almalarına karşın Hubble’ın Kırmızıya Kayma Yasası ile Büyük Patlama(Big Bang) ya da evrenin
genişlemesi arasında bağlantı kuramadıkları görülmüştür.
Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, öğretmen adaylarının büyük oranda bilgi ve bilişsel süreç yeterliklerinin
istenilen seviyede olmadığını ortaya koymuştur. Elde edilen verilerin analizleri ışığında, bu durumun iyileştirilmesi için
neler yapılabileceği ile ilgili öneriler sunulmuştur. Bu araştırma için geliştirilmiş test soruları, daha geniş örneklemlere de
uygulanarak elde edilen veriler, analiz edilip yorumlanarak çözüme katkı sağlayacak öneriler oluşturulabilir.
Anahtar Kavramlar: Bilişsel süreç, kırmızıya kayma, analiz, sentez
38