Page 55 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B43 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ ATOM KAVRAMINA İLİŞKİN
ALGILARININ KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTİ İLE BELİRLENMESİ

1
Emin Berk ÖZKAN , Özlem ERYILMAZ MUŞTU
2

1 Aksaray Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
2 Aksaray Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi ABD

Öğrenenlerin bilişsel yapısını ölçmede kullanılan en eski ve en yaygın eğitim araçlarından biri olan kelime
ilişkilendirme testi (KİT), öğrenenlerin uzun dönemli hafızalarında yer alan kavramlar ve bu kavramlar arası ilişkilerin
yeterliliğini ölçmede kullanılan bir tekniktir. Alternatif bir ölçme–değerlendirme tekniği olan KİT ile öğrencilerin
zihinlerindeki kavramlar arası ilişkilerin belirlenebileceği ve anlamlı öğrenmenin sağlanıp sağlanmadığının
belirlenebilmektedir. Literatürde yapılan çalışmalar incelendiğinden KİT’in hem fen bilimleri alanlarında hem de sosyal
bilimlerde bir çok çalışmada öğrencilerin bilişsel yapılarını belirlemede kullanıldığı görülmektedir. KİT, öğrencilerin
bilişsel yapılarını ortaya çıkarmakla birlikte; kavram arasındaki bağları ve kavramlar arası ilişkilerin doğru olup olmadığını
belirlemeye yarayan bir tekniktir. Öğrenciler kavramları nasıl algıladıkları kadar kavramlar arası kurdukları ilişkilerin
doğru olması da konuyu anlamlı öğrenebilmeleri için gereklidir. Fiziksel ortam özellikleri, öğrenci özellikleri ve öğretmen
özellikleri kavram öğretimini büyük oranda etkilemektedir. Bu etkenlerden en önemlisi ise öğretmendir. Öğrencilerin
kavramları doğru öğrenebilmesi ve kavramlar arası ilişkilerin doğru kurabilmesi için öğretmenlerin kavramlara ilişkin
zihinsel yapılarının doğru olması gereklidir. Kavramların etkili bir şekilde öğrenciye öğretilmesi için, öncelikle öğrencilerin
kavrama ilişkin ön bilgilerinin ve varsa kavram yanılgılarının tespit edilmesi gerekmektedir. Öğrencilerin, yeni öğrenmiş
oldukları bilgi, var olan bilgi ağıyla eşleşmekte güçlük çekiyorsa ve yapılandırılamıyorsa bilginin öğrenilmesi oldukça zor
olacaktır. Öğretmen adaylarının temel kavramları nasıl algıladıkları ve bilişsel yapılarındaki kavramlar arasında nasıl
bağlar oluşturdukları önemlidir. Bu çalışma da Fen bilimleri öğretmen adaylarının, fizik ve kimya alanlarının temel
kavramlarından olan ve orta öğretimin her kademesinde yerini koruyan bir konu olan “Atom” ve “Atomun Yapısı”ndaki
kavramlar ile ilgili bilişsel yapılarını kelime ilişkilendirme testi ile tespit etmek amaçlanmıştır.
Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilim deseni kullanılmıştır. Kişilerin olguları nasıl edindiğini
çeşitli anlamlarla ilişkilendirilip özünün belirlenmeye çalışıldığı nitel araştırma deseni olgu bilim veya fenomenoloji olarak
bilinmektedir. Fen Bilgisi öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 2. Sınıf öğrencilerinin “Atom ve Atomun Yapısı”
konusundaki kavramların birbiri ile ilişkisini belirlenmesi için atom kavramı ve atomun yapısı ile ilgili 9 kavramı içeren KİT
kullanılmıştır. Öğrencilerin zihin haritalarını ve kavramlar arası kurdukları ilişkileri ortaya çıkarmak için belirlenen
kavramlara öğrencilerin vermiş oldukları cevapların tekrar etme sıklıklarına bakılmıştır. Öğrencilerin vermiş oldukları
cevaplar için içerik analizi yapılmıştır. İçerik analizindeki uygulanılan işlem, benzeşme gösteren verileri belirli kavramlar
veya temalar etrafında bir araya getirerek bu kavram veya temaları okuyucuların anlayabileceği düzeyde yorumlamaktır.
Öğrencilerin vermiş oldukları cevaplar analiz edildikten sonra da bir frekans tablosu oluşturulup bu tabloda tekrar etme
sıklıklarına göre zihin haritaları ortaya çıkarılmıştır.
Araştırma sonucunda da öğrencilerin verilen 9 anahtar kelime ile ilgili birçok fikir ürettiği görülmüştür.
Öğrencilerin bilişsel yapıları incelendiğinde, öğrencilerin en çok “atom” kavramına ilişkin elektron, proton, nötron ve
çekirdek gibi en temel kavramları sıklıkla tekrar ettiği ve bu kavramların özelliklerine ilişkin açıklamaları kolaylıkla yaptığı
tespit edilmiştir. Diğer yandan “orbital”, “spin”, “quark” gibi kavramlar ile ilgili genellikle yanlış açıklamalar ve ilişikler
kurduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin bu kavramları ilişkilendirecek ifade bulmakta zorlandıkları ve boş bıraktıkları
görülmektedir. Öğrencilerin soyut bir kavramı, bu kavramı oluşturan yapıları ve ilişkili kavramları ifade etmekte zorluk
çektikleri atom kavramı ile ilgili algılarının zayıf olduğu görülmektedir.

Anahtar Kavramlar: Kavram, Atom Kavramı, KİT, Bilişsel yapı

43