Page 54 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B42 ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN UZAY KAVRAMI VE UZAYDAKİ YAŞAM
KONUSUNA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ

Tuncay ÖZSEVGEÇ , Ayşe AYTAR , Firdevs ÇELİK , Nazgül TOPAKGÖZ 1
1
1
2
1 Karadeniz Teknik Üniversitesi
2 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Dünya dışındaki yaşam formlarının var olup olmadığı insanoğlunun merak ettiği konular arasında ilk sıralarda
yer almaktadır. Bu konuda Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) uydu, teleskop gibi teknolojileri kullanarak farklı
çalışmalar yürütmektedir. Söz konusu çalışmalar, konuyla ilgili henüz bilimsel olarak kanıtlanmasa da dünya dışı yaşamın
var olabileceğine dair farklı iddiaları gündeme getirmektedir. Son zamanlarda gündemde yer alan bu iddialar uzay ve
uzaydaki yaşam konusunda “Evrende yalnız mıyız?” sorusunu tekrar akla getirirken, konuya olan ilgiyi de arttırmıştır.
Ortaokul fen bilimleri programlarında da, dünya ve evren konu alanındaki ünitelerin içerik ve sınıf düzeyi olarak yeniden
yapılanması, bu konu alanında yer alan kazanımların yüzdelik oranın artması ve kapsamının genişlemesi, konu alanıyla
ilgili ünitelerin eğitim-öğretim yılının ilk üniteleri olarak işlenmesi şeklinde yapılması planlanan güncellemeler, bu
konulara verilen önemi vurgulamaktadır. Bu bağlamda, ortaokul öğrencilerinin uzay kavramı ve uzaydaki yaşam
konusundaki bilgi ve görüşlerinin belirlenmesinin, bu konu alanında yapılacak olan diğer çalışmaların yapılandırılması
açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Mevcut çalışma, ortaokul öğrencilerinin uzayda bulunan cisimler ve uzayda
yaşamın varlığını yönelik görüşlerinin cinsiyet ve sınıf seviyesi değişkenleri açısından incelenmesi amacıyla yapılmıştır.
Söz konusu çalışmaya, Trabzon il merkezinde bulunan bir ortaokulda, 5, 6, 7 ve 8. sınıf seviyesinde öğrenim görmekte
olan toplam 120 öğrenci (60 erkek ve 60 kız) katılmıştır. Betimsel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama yöntemi
kullanılarak düzenlenen bu çalışmada, araştırmacılar tarafından geliştirilen ve 8 açık uçlu sorudan oluşan bir anket formu
veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Söz konusu anket formunun geliştirilmesinde anket hazırlama aşamaları dikkate
alınmıştır. Anketlerden toplanan veriler içerik ve frekans analizi ile çözümlenmiştir.
Anketlerden elde edilen verilerin analizi sonucunda, uzayda bulunan cisimlere yönelik öğrenci bilgilerinin
belirlenmesinin amaçlandığı soruya verilen cevaplar incelendiğinde, 5, 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinde frekansı en yüksek olan
cevabın “gezegen” ve sonrasında “yıldızlar” olduğu görülmüştür. Bu cevapları, 5. sınıf düzeyinde ay, güneş ve uydu, 6.
sınıf düzeyinde ay, güneş ve uzaylı, 7. sınıf düzeyinde uydu, güneş, göktaşı/meteor ve ay, 8. sınıf düzeyinde ise
galaksi/gökada, göktaşı/meteor ve güneş kavramlarının sırasıyla takip ettiği belirlenmiştir. Bu soru öğrencilerin
cinsiyetleri açısından değerlendirildiğinde de bütün sınıf seviyeleri içinde en yüksek frekansa sahip olan cevabın
“gezegen” olduğu ve ikinci sırada “yıldız” olduğu görülmüştür. Ancak 6. sınıf düzeyinde erkek öğrencilerin, bu kavram
yerine “uzaylı” kavramını tercih ettikleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte erkek öğrencilerin kazanımlarda yer almayan
“kozmos” ve “süpernova” gibi kavramlardan da söz ettikleri görülmüştür. Genel olarak değerlendirildiğinde sınıf düzeyi
arttıkça sorulara verilen farklı cevapların frekansının arttığı ve daha üst düzey kavramlardan söz edildiği görülmüştür.
Uzayda yaşamın olup olmadığı sorusuna yönelik öğrenci görüşleri incelendiğinde, her bir sınıf düzeyi için
öğrencilerin yarısı ve daha fazlası, uzayda yaşamın varlığına inandıkları tespit edilmiştir. Ancak bu durumun 8. sınıf
düzeyinde diğer düzeylere göre daha düşük olduğu görülmüştür. Bu durumu açıklama noktasında öğrencilerin “dünya
dışında da canlıların olduğu” ve “uzayda yalnız olmadıkları” şeklinde ifadeler kullandıkları ancak genel olarak detaylı
açıklama yapmadıkları görülmüştür. Bütün sınıf düzeyleri ele alındığında ise erkek öğrencilerin uzaydaki yaşamın
varlığına, kız öğrencilerden daha fazla inandıkları ve bu inanışın altında yatan gerekçeleri 7. sınıf düzeyi hariç daha fazla
açıklamaya meyilli oldukları tespit edilmiştir. Öğrencilerden uzayda yaşayan canlı türlerine ait açıklamalar ve çizimler
yapmalarının beklendiği soruda, 5. sınıf düzeyinde öğrencilerin çoğunlukla uzaylı kavramını insan figürleriyle
betimledikleri, 6. sınıf öğrencilerinin çizimlerinde de daha çok insana ait fiziksel özelliklere yer verdikleri gözlenmiştir.
Bunun yanında 7. sınıf öğrencilerinin ikiden fazla kol, bacak, göz, kafa ve insan figürü dışında figürler kullanarak çizim
yaptıkları, 8. sınıf öğrencilerinin ise çoğunlukla çizim yapmadıkları ve çizim yapan öğrencilerin de çizimlerinde insan
figürü kullandıkları belirlenmiştir. Bu soru cinsiyet açısından irdelendiğinde, kız ve erkek öğrenciler arasında figür
kullanımı, ten rengi seçimi, organ sayısı ve genel vücut şekli gibi özelliklerde farklı seçimler olduğu tespit edilmiştir.
Öğrencilerin, UFO görüp görmediklerine yönelik soruya, sınıf seviyelerine göre giderek artan bir frekansla, çoğunlukla
“hayır” cevabını verdikleri ve bu durumun kız ve erkek öğrenciler açısından da aynı olduğu görülmüştür. Bu soruya “evet”
cevabını veren öğrencilerin de video, film ve internet aracılığıyla UFO’yu gözlemledikleri tespit edilmiştir. UFO’nun ne
anlama geldiğine yönelik soruya verilen öğrenci cevapları incelendiğinde, her bir sınıf düzeyi için öğrencilerin UFO’nun
bir uzay aracı olduğunu ifade ettikleri görülmüştür. Uzaylıların nasıl bir yaşam formuna sahip oldukları konusunda
öğrenci görüşleri incelendiğinde 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin çoğunluğunun uzaylıların insanlardan farklı oldukları
düşüncesine sahip oldukları görülmüştür. Ancak 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin cevapları incelediğinde uzaylıların
beslenmelerinin insanlar gibi oldukları görüşünü benimsedikleri belirlenmiştir. Bununla beraber bu düzeyde uzaylıların
farklı yaşam formlarında olduğunu ifade eden öğrenciler de tespit edilmiştir. Bu soruların yanı sıra öğrencilere uzaylıların
insanları izleyip izlemediği ve uzaylıların nasıl bir teknolojiye sahip oldukları konularında sorular yöneltilmiştir.

Anahtar kelimeler: Ortaokul öğrencileri, uzay, uzaylı, UFO, dünya dışı yaşam
42