Page 53 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

ISI VE SICAKLIK KONUSU İLE İLGİLİ KAVRAM YANILGILARINI
B41 BELİRLEMEYE YÖNELİK DÖRT AŞAMALI BİR TESTİN GELİŞTİRİLMESİ
VE UYGULANMASI

Fatma GÜNEŞ, Bilal GÜNEŞ

Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi

Bu çalışmanın amacı, ısı ve sıcaklık ile ilgili kavram yanılgılarını belirlemeye yönelik dört aşamalı bir test
geliştirmektir. Kavram yanılgıları, bireyin zihninde oluşan ve bilimsel paradigmaya uzak bilişsel yapılardır. Kavram
yanılgıları bireylerin geçmişteki deneyimlerinden de kaynaklanmaktadır. Kavram yanılgısına sahip bireyler kendilerinde
var olan bilginin doğruluğunu savunurlar ve olayları bu düşünceleri çerçevesin de açıklamaya çalışırlar. Bu durum
bireylerin bilimsel bilgiyi öğrenme sürecini zorlaştırmaktadır. Fen eğitimi alanında yapılan çalışmalar bireylerin,
öğretmenlerin ve hatta bazı ders kitaplarının bile temel kavramlarla ilgili bilimsel hata ve yanılgılarının olduğunu
göstermektedir. Bu nedenle bireylerin yeni öğrenecekleri bilgiyi doğru bir şekilde öğrenmelerini sağlamak için kavram
yanılgılarının belirlenmesi, bu kavram yanılgılarının üzerinde durulması ve iyileştirilmesi sağlanmalıdır. Alan yazında
kavram yanılgılarının varlığı ile ilgili çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Isı ve sıcaklık konusunda bireylerde oluşan kavram
yanılgılarının nedenlerinden birisi de, ısı ve sıcaklık kavramlarının birlikte bahsedilmesidir. Günlük yaşamda ısı ve sıcaklık
kavramları aynı olarak kullanıldığından, bireylerin ısı ve sıcaklık kavramlarını günlük yaşamdaki kullanımı ve kendi
yorumlarıyla açıklamaya çalışmaları yanlış bilgiye sahip olduklarını göstermektedir. Bu da bireylerde kavram yanılgısına
neden olmaktadır. Bu çalışmada da bireylerin ısı ve sıcaklık ile ilgili var olan kavram yanılgılarını belirlemek amacıyla ısı
ve sıcaklık kavram yanılgıları belirleme testi geliştirilmiştir. Alan yazındaki ısı ve sıcaklık ile ilgili kavram yanılgıları
araştırıldığında çok sayıda kavram yanılgısına ulaşılmıştır. Bu çalışma kapsamına dahil edilen kavram yanılgıları şunlardır:
“Isı ve sıcaklık aynıdır.”, “İnsan teni/derisi sıcaklık ölçer.”, “Karışımın son sıcaklığı karışımı oluşturan bileşenlerin ilk
sıcaklık değerlerinin toplamına eşittir.”, “Yünlü maddeler cisimleri ısıtır.”, “Isı sahip olunan bir enerjidir.”, “Hal değişimi
sırasında maddenin sıcaklığı değişir.” ve “Sıcaklık madde miktarına bağlıdır.”. Alan yazında kavram yanılgılarının tespiti
için geliştirilmiş, uygulanmış ölçme araçları vardır. Kavram yanılgılarını belirlemek için en etkili ölçüm araçları olarak
mülakat ve çok aşamalı testler önerilmektedir. Mülakat daha çok nitel çalışmalarda tercih edilirken, çok aşamalı testler
nicel çalışmalarda tercih edilmektedir. Çok aşamalı test olarak da 2 aşamalı, 3 aşamalı ve dört aşamalı testler
kullanılmaktadır. Bu ölçüm araçlarının birbirlerine göre avantajları ve dezavantajları vardır. Önemli olan amacımıza en
iyi hizmet eden ölçme aracını kullanılmasıdır. Kavram yanılgısı tespitinde çoğunlukla üç aşamalı testlerin kullanıldığı
görülmüştür. Ancak üç aşamalı testlerdeki en büyük sıkıntı bireyin üçüncü aşamada verdiği yanıtın (emin olmasının ya
da emin olmamasının) ilk aşamadaki soruya verdiği cevap için mi, soruya verdiği cevabının nedenini içeren cevap için mi
yoksa her ikisi için mi olduğu sonucuna varılamamasından dolayı dört aşamalı testlere ihtiyaç duyulmuştur. Dört aşamalı
testlerde bireyin soruya verdiği cevap için de, cevabının nedenini içeren açıklaması için de ayrı ayrı emin olma durumu
sorgulandığından üç aşamalı testlerdeki bu eksiklik ortadan kalkmıştır. Dolayısı ile bu çalışma kapsamında; ısı ve sıcaklık
konusundaki kavram yanılgılarını belirlemeye yönelik olarak dört aşamalı test ölçüm aracı olarak belirlenmiştir.
Belirlenen kavram yanılgılarını ölçmeye yönelik, her bir kavram yanılgısının en az üç soru maddesiyle ölçülmesine özen
gösterilerek test maddeleri hazırlanılmış. Sonuçta 22 maddeden oluşan dört aşamalı ısı ve sıcaklık konusu kavram
yanılgısı belirleme testi (ISKYBT) geliştirilmiştir. Hazırlanan dört aşamalı ISKYBT maddeleri bu alanda çalışmaları olan
uzman kişi tarafından incelenmiş, inceleme sonunda maddeler tekrar gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılmıştır
ve test pilot uygulamaya hazır hale getirilmiştir. Uygulama fizik öğretmenliği ve fen bilgisi öğretmenliğinden gönüllü 30
lisans ve yüksek lisans öğrencisi ile yapılmıştır. Öğrencilerin testin her bir aşamasına verdiği cevaplar doğru cevaba ve
kavram yanılgılarına göre olmak üzere iki farklı şekilde kodlanmıştır. Kodlama sonucunda her bir kavram yanılgısına
düşen öğrencilerin sayı ve yüzdeleri belirlenmiştir. Yapılan pilot uygulama verileriyle testin geçerliliğini test etmek için
false negative, false positive yüzdeleri hesaplanmıştır. Uygulama sonucunda testin güvenirlik katsayısı 0,60 olarak
hesaplanılmıştır.
Bu çalışmada, testin geliştirilme süreci tartışılarak örnek uygulama sonucunda elde edilen kavram yanılgıları
alan yazındaki bulgularla kıyaslanarak tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kavram yanılgıları, ısı ve sıcaklık, test geliştirme, testin geçerliliği, testin güvenirliği

41