Page 108 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

BİR DOKÜMANDA KÜTLE İÇİN VAR OLDUĞU BELİRTİLEN KAVRAM
P15 YANILGISI HAKKINDA YAPILAN BİR BETİMLEMENİN TARTIŞILMASI

Ali YILDIZ

Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü

Çalışmanın amacı, fizik konularıyla ilgili yaygın karşılaşılan kavram yanılgılarını belirtmeye yönelik hazırlanan bir
dokümanda kütle için var olduğu düşünülen bir kavram yanılgısı hakkında yapılan bir betimlemeden hareketle kavram
yanılgılarının tespitini-ortaya çıkarılmasını tartışmaktır. Çalışmanın verileri, konuyla ilgili yayınlanmış kitap ve bilimsel
makale gibi dokümanların betimsel analiz yaklaşımına göre incelenmesiyle sağlanmıştır. Fizik konularıyla ilgili yaygın
kavram yanılgılarını belirtmek için hazırlanan dokümanda yer alan dikkat çekici ifade “Işık hızına yakın hızlarda kütle hıza
bağlı olarak artar.” şeklindedir. Olanak ile imkân sözcüğü arasındaki ilişkiye benzer bir ilişki hız ile sürat arasında yoktur.
Hız ile süratin farklı nicelikler oldukları düşünüldüğünde ifadenin “Işığın boşluktaki süratine yakın büyüklükte hızlar için
kütle hızın büyüklüğüne bağlı olarak artar.” şeklinde yeniden düzenlenmesi yararlı olur. Aksi halde kütlenin hızın sayısal
değerine bağlı olarak arttığı şeklindeki kavram yanılgısını düzeltme veya ona dikkat çekme çabaları sürat ile hızın aynı
nicelikler olarak görülmesine-bilinmesine neden olur. Tartışılan ifade sürat ile hızı farklı nicelikler olarak görmeyen-
düşünmeyen kişilerde mevcut olan kavram yanılgısını pekiştirebilir veya böyle bir yanılgıya sahip olmayan bireylerde
yeni bir kavram yanılgısının oluşmasına yol açabilir.
Araştırmalarda kavram yanılgılarının bilgi eksikliğinden, hatalardan ve tahminlerden ayırt edilerek tespit
edilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Aynı araştırmalar bir düşüncenin kavram yanılgısı sayılabilmesi için peş peşe üç
koşulu sağlaması gerektiğini belirtmektedir. Birincisi bireyin düşüncesinin-cevabının bilimsel düşünceden / uzmanların
görüşlerinden farklı olması, ikincisi bireyin düşüncesini-cevabını birtakım gerekçelerle-açıklamalarla desteklemesi yani
savunması veya ona sahip çıkması, üçüncüsü ise kendi düşünce-cevap ve açıklamalarından emin olması gerekir.
Kullanılan-yararlanılan kitaplar, öğretmenler, okunan-dinlenen masallar, dini inançlar ve konuşulan dil
çocuklarda-öğrencilerde oluşan kavram yanılgılarının sebeplerinden bazıları olarak görülmektedir.
Kavramsal veya görsel olarak doğru hazırlanmayan, hatalı ya da bilimsel olmayan bilgiler içeren kitapların
bireylerde kavram yanılgılarının oluşmasına neden olduğu bilinmektedir. Çalışmada tartışılan ifadenin bir kavram
yanılgısından ziyade kavram yanılgısına neden olabilecek bir hata ya da yanlış bilgi olarak değerlendirilmesi gerektiği
düşünülmektedir. Kavram yanılgıları ile kavram yanılgılarına neden olacak doğru ya da bilimsel olmayan bilgileri ayırt
etmek gerekir. Kitap ya da başka bir doküman hazırlayanların araştırmadan, sorgulamadan-yeni gelişmeleri takip
etmekten uzak tutumları, yararlanılan kaynaklarda mevcut olan hataların ya da doğru olmayan bilgilerin yeni hazırlanan
dokümanlara aynen veya farklı olarak yansımasına neden olabilir. Neticede yanılgı olarak görülen ifadenin yeni ürünü
hazırlayanlarda var olan bir kavram yanılgısı olarak değil yeni gelişmelerin takip edilmemesinden veya bilgi eksikliğinden
kaynaklanan bir hata olarak görülmesi gerektiği öngörülmektedir. Kütlenin değerinin hızın büyüklüğüne bağlı olarak
arttığını ayrı bir başlık altında ele alan-açıklayan, kaynak olarak yararlanılan-kullanılan ve çok da eski olmayan
dokümanlara rastlanılmaktadır.

Anahtar Kavramlar: Kütle, kavram yanılgıları, kavram yanılgılarının tespiti

96