Page 75 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B65 ULUSLARARASI UZAY İSTASYONUNDA HAREKET VE ZERO-G UÇAĞI
(GÖRÜNEN AĞIRLIKSIZLIK)

Tuncay TUNÇ ; Necati BAĞCI
1
2

1 Aksaray Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi ABD-AKSARAY
2 Bahçelievler Anadolu Lisesi Fizik Öğretmeni-ANKARA

Bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden biri olan özel durum araştırması kullanılarak yapılmıştır. Özel durum
araştırması ile olaylar zengin ve canlı bir şekilde tanımlanabilir, olayların tanımlanması ile analizleri arasındaki içsel bir
tartışmanın kurulabilir, belirgin bireysel gruplarının algıları üzerine odaklanılabilir.
Çalışma Grubu
Bu çalışmaya, 40 lise öğrencisi, 80 öğretmen adayı ve 10 fizik öğretmeni katılmıştır. Çalışmaya katılan lise
öğrencileri Ankara’daki bir liseden öğretmen adayları ise Orta Anadolu Bölgesindeki bir Eğitim Fakültesi’nin fen bilgisi
öğretmenliği ve matematik öğretmenliği programının 3. sınıf öğrencilerinden seçilmiştir. Çalışmaya katılan öğretmenler
ise Ankara’da görev yapmaktadırlar.
Veri Toplama Aracı ve Verilerin Analizi
Araştırma grubunu oluşturan öğrencilere fizik derslerinde yerçekimi, ağırlıksızlık, ivme ve asansör problemleri
öğretilmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda ilk önce adayların temel olarak bilmesi gereken ve fizik dersleri sırasında
karşılaştıkları kavramlar ve bu kavramlara ait örnekler belirlenmiş ve gerçek hayattan alınmış iki farklı video araştırma
için hazırlanmıştır. Belirlenen bu kavramlar ile kavram örnekleri arasındaki ikili ilişki kurmalarını ve kurdukları ilişkilerin
bir sistem içinde nasıl yer alabileceğini göstermelerini gerektiren açık uçlu sorulardan oluşan bir form oluşturulmuştur.
Formun geçerliliğinin sağlanması ve amaca uygunluğunun belirlenmesi amacıyla, bir fizik öğretmeni ve doktoralı bir
fizikçi akademisyeninin form hakkındaki görüşleri alınarak forma son hali verilmiştir. Videolardan ilki, yaklaşık 400 km
yükseklikte bulunan uluslararası uzay istasyonundaki araştırmacıların günlük yaşamları ile ilgilidir. 2,33 dakikalık bu
video, uzay istasyonunda görevli araştırmacıların istasyon içinde yüzüyor gibi hareket etmeleri, yükleri çok rahat
taşımaları, nasıl uyudukları, nasıl yemek yediklerini göstermektedir. Bu video izletildikten sonra katılımcılara aşağıda yer
alan soru yöneltilmiş ve bu soruyu yazılı olarak açıklamaları istenmiştir.
• İnsanların Dünya’da yapamadıkları hareketleri bu uzay istasyonundaki astronotlar kolaylıkla yapabiliyor.
Örneğin astronotlar bir yerden başka bir yere adeta uçarak gidiyor. Ya da Dünyada destek olmaksızın bir
cismin askıda kaldığına hiç şahit olmazsınız; ancak burada tıraş bıçağının rahatlıkla askıda kaldığını, su
damlalarının ve besin maddelerinin havada uçuşurken el sürmeden ağıza alındığını izlediniz. Uzay aracında,
Dünya’dakilerden farlı biçimde gerçekleştiğini gözlemlediğiniz bu durumları nasıl açıklarsınız?
M
Katılımcılar cevaplarını yazdıktan sonra tahtada g = G bağıntısındaki gerekli değerler yerine yazılarak
R 2
Dünya’da yerçekimi ivmesinin yaklaşık 9,8 N/kg, uzay istasyonunun bulunduğu konumda ise yaklaşık 8,7 N/kg olduğu
hesaplanmıştır ve uzay istasyonunun olduğu bölgedeki yerçekimi ivmesinin sıfır olmadığı açıklanmıştır. Daha sonra
katılımcılara 4,30 dakikalık ikinci video izletilmiştir. İkinci video Zero-G uçağındaki insanların hareketi ile ilgilidir. Bu uçak
yerden 10-15 bin metre yükseklikte parabolik uçuş yardımı ile uzay istasyonundaki insanların hareketlerinin
yapılabileceği bir ortam oluşturur. Bu videoda izletildikten sonra katılımcılara aşağıda yer alan sorular yöneltilmiş ve bu
soruları yazılı olarak açıklamaları istenmiştir.
• Videoda, gökyüzündeki bir uçakta bulunan insanların uzay üssünde sergilenen hareketlerin benzerlerini
yaptıklarını gözlemlediniz. Sizce bu nasıl olmaktadır? Uçakta gözlemlediğiniz hareketlerin yaşanması ile
uçağın hareket şekli arasında bir ilişki olabilir mi? Örneğin bu sırada uçak nasıl hareket ediyor olabilir?
Açıklayınız.
• Uzay mekiklerinin hareketi ile söz konusu uçağın hareketi arasında bir benzerlik kurulabilir mi? Benzerlik
kuruyorsanız uçaklar dünya yüzeyine çakılabilirken uzay mekikleri neden Dünya’ya düşmüyor? Açıklayınız.
Katılımcıların verdikleri cevaplardan elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen
bulguların frekans ve yüzdelik değerleri belirlenmiş, katılımcıların sorulara verdikleri cevaplardan örnek alıntılar ile
birlikte tablolarda sunulmuştur. Katılımcıların cevaplarından kavram yanılgılarını içeren ifadeler belirlenmiş ve
öğrencilerin fizik derslerinde öğrendikleri formül ve kavramları uygulamadaki örneklerle neden ilişkilendiremedikleri
tartışılmıştır. Elde edilen bulgular çalışmaya katılan öğrenci ve öğretmenlerin temel fizik derslerinde öğrendikleri
kavramları günlük hayat ve teknolojideki örneklerle ilişkilendiremedikleri görülmüştür.

Anahtar kavramlar: Kavram yanılgısı, Ağırlıksızlık, Yerçekimi ivmesi, Uzay istasyonu, Zero-G uçağı

63