Page 73 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B63 ARAŞTIRMAYA DAYALI LABORATUVAR UYGULAMALARININ
SAĞLAYABİLECEĞİ OLANAKLAR: ELEKTROSTATİK ÖRNEĞİ

Cezmi ÜNAL

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Araştırmaya dayalı öğrenme son yıllarda karşımıza en çok çıkan öğrenme – öğretme metotlarından biridir.
Araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımıyla hazırlanmış ders içeriklerinin akademik başarıya, tutuma, bilimsel süreç
becerilerine etkisine yönelik ulusal ve uluslararası literatürde pek çok yayın yer almaktadır. Buna karşın müfredatta yer
alan fizik konularının araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı ile nasıl ele alınabileceği, tasarlanmış olan derslerin nitelikleri
ve oluşturulan ortamların ne tür faydalar sağlayacağı konularında yapılmış çalışmalar nispeten sınırlı kalmıştır. Bu
çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinin elektrostatik konusunda tecrübelerini artırmak için düzenlenmiş laboratuvar
ortamında gerçekleşen süreçlerden yararlanarak araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının elektrostatik konusunun
öğreniminde sağlayabileceği olanakları tespit etmektir.
Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan durum çalışması kullanılmıştır. Durum olarak Eğitim
Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programı’nın fizik laboratuvarı dersinin 1,5 saatlik uygulaması ele alınmıştır. Çalışmaya
16 üniversite birinci sınıf öğrencisi katılmıştır. Katılımcıların hepsi kadın öğrencilerden olup ve çalışmaya gönüllü olarak
katılmışlardır. Laboratuvarda öğrenciler dörder kişilik 4 grup halinde deneylerini gerçekleştirmişlerdir. Laboratuvar
ortamı bir kamera ve her grupta birer ses kayıt cihazı olmak üzere 4 ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Daha sonra
video kayıtları ve ses kayıtları senkronize edilerek birlikte değerlendirilmiş ve deneylerin gerçekleşme süreci betimsel
analize tabii tutulmuştur.
Deneylerin gerçekleştirildiği laboratuvar ortamı Devlet Malzeme Ofisi kataloğunda yer alan standart lise fizik
laboratuvarı yapısındadır. Öğrenciler Ders Aletleri Yapım Merkezi’nin kataloğunda yer alan elektroskop ve elektrostatik
takımı deney setine ek olarak kazak, eşarp, masa, kağıt, ve insan saçı gibi ortamda bulunan malzemeler ile deneylerini
yapmışlardır. Laboratuvar dersi başlamadan önce öğrencilere elektrik yükü, sürtünme yoluyla elektriklenme ve
elektroskobun çalışma prensibi detaylı olarak anlatılmıştır.
Laboratuvar dersi araştırmaya dayalı olarak tasarlanmış ve iki temel bölümden oluşmuştur. İlk bölümde her bir
gruba bir elektroskop ve bir elektrostatik takımı verilmiştir. Öğrencilerden elektrostatik takımı içinde yer alan plastik
çubuk, akrilik çubuk ve metal tablayı etraflarında bulunan istedikleri herhangi bir şeye sürterek yüklü hale getirmeleri
istenmiştir. Bu aşamada öğrencilerin cisimleri yüklü hale getirmedeki pratiklerinin artırılması ve cisimlerin yüklü olup
olmadıklarının elektroskop yardımıyla tespit edilmesi becerisinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Öğrenciler
elektriklendirme konusunda yeterli tecrübe kazandıktan sonra ikinci bölüme geçilmiştir. İkinci bölümde öğrencilere
plastik çubuğu yün kumaşa sürterek (-) yük ile yükledikleri bilgisi verilmiştir. Bu bilgiden yararlanarak akrilik çubuğun ve
metal tablanın elektriklendiğinde hangi yük ile yüklendiğini bulmaları istenmiştir. Her bir bölüm sonunda gruplardan
keşfettikleri bilgileri arkadaşları ile paylaşmaları istenmiş ve olayların daha iyi anlaşılması için sınıf içinde tartışma ortamı
oluşturulmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmanın bulgularında her bir grubun araştırma süreci detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Öğrencilerin
zorlandıkları noktalar, keşfetme anları ve ilginin dağıldığı anlar tespit edilmiştir. Süreç içerisinde yer alan dikkat çekici
noktalara vurgu yapılmıştır. “Bir cisim farklı malzemelere sürtünmesi sonucu farklı cins yükler kazanabilir.” şeklinde
dersin normalde kazanımları arasında olmayan fakat araştırmaya dayalı laboratuvar uygulaması sonucu elde edilen
beklenmedik kazanımlar ifade edilmiştir. Araştırmaya dayalı öğrenme ortamında öğretmenin ne tür rehberlik çalışmaları
yapabileceği konusunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kavramlar: Araştırmaya dayalı öğrenme, elektrostatik, fizik laboratuvarı

61