Page 68 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

FİZİK ÖĞRETMENLERİNİN KAVRAM YANILGILARI, KAVRAM
B58 YANILGILARININ TESPİTİ VE GİDERİLMESİNE YÖNELİK
DÜŞÜNCELERİ

Seyhan ERYILMAZ TOKSOY , Özgül KAYA
1
2

1 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, TED Koleji
2

Etkili ve kalıcı öğrenmelerin yapılandırmacı öğrenme ortamlarında gerçekleştiği bilinmektedir. Fizik dersi
öğretim programlarının da benimsediği yapılandırmacı yaklaşımın temelinde, sürekli eski ve yeni bilgiler arasında bağ
kurulması, öğrencilerin bilgiyi özümlemeleri ya da uyumsamaları yer almaktadır. Öğrencilerin ön bilgilerinin
oluşumunda, kullanılan kaynaklar, önceki yaşantı, akranlardan ya da uzmanlardan edinilen bilgiler, medyada ve günlük
hayatta kavramların kullanılması, eğitim sistemindeki aksaklıklar gibi birçok faktör rol almaktadır. Oluşan ön bilgiler
arasında eksik veya yanlış bilgiler yer alıyorsa bu eksikler tamamlanmadan, yanlışlar düzetilmeden yeni konunun
öğrenilmesi kavram yanılgılarının oluşmasına neden olabilir. Kavram yanılgılarının oluşmasını önleme, kavram
yanılgılarını tespit etme ve gidermede eğitim sisteminin temel yapı taşı rolünde yer alan öğretmenlere büyük görevler
düşmektedir. Bu araştırmada fizik öğretmenlerinin fizikte karşılaşılan kavram yanılgıları, bu yanılgılarının tespiti ve
giderilmesinde kullandıkları yöntem ve teknikler hakkındaki düşünceleri ve bu konu ile ilgili önerilerinin belirlenmesi
amaçlanmaktadır. Farklı mesleki deneyimlere sahip 19 öğretmen ile araştırma yürütülmüştür. Veriler 9 açık uçlu
sorudan oluşan anket ve Güneş, Ateş, Eryılmaz ve diğerlerinin (2017) kitabından faydalanılarak hazırlanan fizikte kavram
yanılgıları listesi aracılığı ile toplanmıştır. Veriler betimsel olarak analiz edilerek bulgulara ve sonuçlara ulaşılmıştır.
Öğretmenlerin genel olarak kavram yanılgılarının oluşmasında öğrencilerin, öğretmenlerin, kaynakların ve günlük
hayatta kavramların yanlış kullanılmasının etkili olduğunu düşündükleri belirlenmiştir. Öğretmenlerin bilgi eksikliği,
konuyu basitleştirme çabaları, konuyu yeterince somutlaştıramamaları ve kavramlar arası ilişkiler kurmamaları;
öğrencilerin bilgi eksiklikleri, ezberci yaklaşımı benimsemeleri, ilgisiz tavırları, öğrenme için çaba sarf etmemeleri ve
bilgiye eleştirel yaklaşmamaları bu faktörler arasındadır. Kaynaklarda çeviri hatalarının yer alması ve yanlış bilgilerin
sunulması da kavram yanılgılarının oluşmasında etkilidir. Öğretmenlere göre, bütün ünitelerde kavram yanılgılarına
rastlanmaktadır ancak öğrenciler en fazla “Kuvvet ve Hareket” ünitesinde kavram yanılgısına sahiptirler. Öğretmenlerin
kavram yanılgılarının tespitinde genellikle (17 öğretmen) soru-cevap yöntemini kullandıkları belirlenmiştir. Sadece 2
öğretmenin grafiksel araçlardan ve beyin fırtınası tekniğinden, 1 öğretmenin ise tahmin gözlem açıklama yönteminden
faydalandığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin kavram yanılgılarının giderilmesinde ise soru-cevap yöntemini kullandıkları
(8 öğretmen), konuyu farklı şekillerde somutlaştırdıkları (8 öğretmen), karıştırılan kavramları karşılaştırmalı şekilde
açıkladıkları (5 öğretmen), konuyu günlük hayatla ilişkilendirdikleri (4 öğretmen) ve tartışma yönteminden
faydalandıkları (4 öğretmen) görülmüştür. Sadece 1 öğretmen farklı örnekler sunduğunu ve öğrencilerden örnekler
vermelerini istediğini belirtmiştir. Öğretmenler kavram yanılgısı listesi dışında karşılaştıkları bazı kavram yanılgılarının,
onlara sunulan listeye eklenmesini önermişlerdir. Öğretmenler bu konuda öğretmenlerin bilgilendirilmesini, materyaller
hazırlanmasını, öğretmenlerin kullandıkları öğretim yaklaşımlarını değiştirmelerini, konuları somutlaştırmalarını
kullanılan kaynakların denetiminin sağlanmasını önermişlerdir. Elde edilen bulgulardan öğretmenlerin kavram
yanılgılarının tespiti ve giderilmesinde kullanılabilecek yöntem ve tekniklerden yeterince faydalanmadıkları sonucuna
ulaşılmaktadır. Bu durumun nedeni öğretmenlerin bu yöntem ve teknikler hakkında bilgi sahibi olmamaları olabilir. Bir
diğer neden ise öğretmenlerin öğretim programını yetiştirme çabası içindeyken bu yöntem ve teknikleri uygulayamaya
zaman bulamamaları olabilir. Öğretmenler, kavram yanılgılarını tespitinde ve giderilmesinde kullanılabilecek, çok uzun
süre almayacak yöntem ve teknikler hakkında bilgilendirilebilir, derslerinde kullanabilecekleri hazır materyaller
(simülasyonlar, kavramsal değişim metinleri, kavram haritaları, kavram ağları, videolar, animasyonlar, anlam çözümleme
tabloları gibi) onlara sunulabilir. Öğretmenlerin kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesinde kullandıkları yöntem ve
tekniklerin fizik ünitesine ya da konusuna göre değişmediği ulaşılan bir diğer sonuçtur. Öğretmenlere konuya göre farklı
yöntem ve tekniklerden faydalanmaları önerilebilir.

Anahtar kelimeler: Fizik, kavram yanılgısı, öğretmen, görüş

56