Page 67 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B57 ELEKTRİK ALAN KONUSUNUN “DİDAKTİKSEL DÖNÜŞÜM TEORİSİ”
YAKLAŞIMIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yeliz MORADAOĞLU KOP , Ayşegül SAĞLAM ARSLAN
1
2

1 Akçaabat Güzel Sanatlar Lisesi, Trabzon, Türkiye
2 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, Fizik Eğitimi, Trabzon, Türkiye

Bilim insanları tarafından ortaya atılan bilimsel bilgiler okullaştırılırken (öğretim programları içine alınırken) bazı
değişikliklere maruz kalmaktadır. Bu bağlamda eğitim öğretim sürecinde yer alan bilgilerin doğası ve bu bilgilerin geçtiği
değişimler önemli bir araştırma alanı oluşturmaktadır. Bu çalışmada ortaöğretim fizik dersi 10.sınıf elektrik ünitesinde
yer alan elektrik alan kavramının sınıf ortamına geçişinin “transpozisyon didaktik teorisi” kapsamında analiz edilmesi
amaçlanmaktadır. Bu kapsamında elektrik alan kavramı “kaynak bilgi, öğretilecek bilgi ve öğretilen bilgi” olarak
incelenmiş ve herbir bilgi çeşidinin özellikleri analiz edilmiştir. Bu süreçte elektrik alan kavramının kaynak bilgi olarak
özelliklerini belirlemek amacıyla üniversitelerde kullanılan kaynak kitaplar içerik analiz yöntemi kullanılarak analiz
edilirken öğretilecek bilgi olarak özelliklerini belirlemek amacıyla öğretim programı ve ilgili sınıfa ait ders kitabı aynı
analiz yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Elektrik alan kavramının öğretilen bilgi (öğretmen tarafından sınıf ortamına
taşınan) olarak özelliklerini belirlemek için ise sınıf içi ders gözlemleri yapılmıştır.
Bu çalışmada didaktiksel dönüşümün iki ayrı aşaması, iç ve dış didaktiksel dönüşüm kavramı “kaynak bilgilerden
öğretilecek bilgilere (okutulacak bilgi) ve öğretilecek bilgilerden öğretilen bilgilere (okutulan bilgi) geçiş” şeklinde dört
basamakta analiz edilerek incelenmiştir. Çalışmanın ilk üç basamağında doküman analizi yöntemiyle içerik analizi
yapılmıştır. Son aşama bir iç didaktiksel dönüşüm çalışması olup elektrik alan kavramının öğretmenler tarafından nasıl
ele alındığını belirlemek amacıyla yapılan bir durum tespit çalışmasıdır.
Kaynak bilgi niteliğinde üniversite kaynak kitaplarında konu içinde tanımı yapılan kavram sayısı ile öğretim
programında ders içeriğinde işlenmesi gereken kavram sayısı karşılaştırıldığında öğretilecek bilginin kaynak bilgiye
kıyasla sadeleştirilmiş olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda öğrencilerin yaş ve hazır bulunuşluk düzeylerinin öğretilecek
bilgi oluşturulurken dikkate alındığı görülmektedir. Kaynak bilgi içeriğinde çok fazla matematiksel gösterim yer alırken
buna karşılık öğretim programının içeriğinde verilen tek matematiksel gösterim F=q.E bağıntısıdır. Bu durum öğretim
programında tüm fizik konularının mümkün olduğunca kavramsal düzeyde verilme amacının güdüldüğünü
göstermektedir. Buna karşılık elektrik alan kavramı öğretim programının öngördüğü şekilde öğrencilerin mekanik
konularında işledikleri kütle çekimi alanı ve kütle çekim kuvveti konuları ile ilişkilendirilmiştir. Fakat bu ilişkilendirme
bilimsel bilgi kaynağında olduğu gibi sözel bir anlatımla yapılmıştır. Öğretilecek bilginin buluşacağı öğrencilerin yaş grubu
dikkate alınarak bu bilgi dönüşümünde kavram haritaları ve kavram ağlarının kullanılmadığı görülmüştür.
Öğretmenin transpozisyonuna ilişkin öğretilen bilgi içeriğinin incelendiği ders gözlemlerinde öğretmenin ders
içeriğini oluştururken öğretim programlarının yanı sıra öğrencilerin üniversite sınav sorularını da yanıtlayabilmek için
gerekli olan bilgiyi referans aldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kaynak Bilgi, Öğretilecek Bilgi, Öğretilen Bilgi, Elektrik Alanı

55