Page 65 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARINDAKİ FİZİK KONULARINI İÇEREN
B55 DEĞERLENDİRME SORULARININ GÖSTERİM TÜRLERİ ARASI
GEÇİŞLERİNİN İNCELENMESİ

2
Canan DİLEK EREN , Berna GÜRSOY ,
1

1 Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi, KOCAELİ.
2 Kocatepe Ortaokulu, Fen Bilimleri Öğretmeni, KOCAELİ.

Ülkemizde eğitim-öğretim hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde öğretmen, öğrenci ve ders kitapları birbirlerini
tamamlayan unsurlardır. Ders kitapları öğrenciye bilgilerini tekrarlama, pekiştirme, düzenleme ve yeni bilgiler öğrenme
fırsatı sunar. Bu nedenle ders kitaplarının niteliği ve içeriği konusunda yapılacak olan çalışmalar eğitim sisteminin
geleceği açısından önem taşımaktadır.
En genel anlamda matematiksel bir kavram ya da ilişkinin belirli bir biçimde sunulması olarak tanımlanabilen
gösterimler denklem, formül, grafik, tablo, şekil veya simge olarak görülebilmektedir(Çelik ve Arslan-Sağlam, 2012) .
Gösterimler, kavramsal anlamanın yanı sıra problem çözme becerilerinin gelişimi açısından da önemlidir. Gösterimler
matematik, fen bilimleri(fizik, kimya, biyoloji...), sosyal bilimler (coğrafya, sosyoloji...) gibi alanlarda ve günlük yaşamda
da, çeşitli ilişkileri ifade etmek ve yorumlamak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Literatürde ders kitaplarının farklı bakış
açıları ile incelendiği çalışmalar (Bayri, 2012; Demirci, 2007; Kurnaz, Çevik ve Bayri, 2016)yer almasına rağmen ders
kitaplarının ünite sonu değerlendirme sorularının gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişler açısından
incelendiği çalışmalara literatürde rastlanmamıştır.
Bu araştırmanın amacı, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki
bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularının gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişlerini incelemektir.
Bu kapsamda araştırmaya konu olan fizik ünitelerini içeren öğrenme alanları “Madde ve Değişim”, “Fiziksel Olaylar” ve
“Dünya ve Evren” dir.
Araştırma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi yönteminden yararlanılmıştır.
Doküman analizi yöntemi, araştırma kapsamında incelenen konuyla ilgili olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı
belgelerin analiz edilmesiyle veri sağlanmasına denilmektedir(Karataş, 2015). Doküman analizi yöntemi, toplanan yazılı
dokümanları sistematik olarak analiz etmede etkili bir yöntem olması nedeniyle tercih edilmiştir(Cohen & Manion, 1994;
Çepni, 2005). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 5., 6., 7. ve 8.sınıflar için
fen bilimleri ders kitabı olarak kabul edilen dört adet ders kitabı bu araştırma kapsamında doküman olarak analiz
edilmiştir. Yapılan ön incelemelerde ders kitaplarında kullanılan gösterim türlerinin metin, resim, fotoğraf, tablo ve
grafikten ibaret olduğu görülüştür. Araştırma, 2016-2017 eğitim-öğretim yılı 5., 6., 7. Ve 8.sınıf fen bilimleri ders
kitaplarının fizik ünitelerindeki ünite sonu seçenekli değerlendirme sorularıyla sınırlıdır. Soruların analizinde öğrenme
alanlarındaki gösterim türleri (resim, grafik, fotoğraf, tablo) ve gösterim türleri arasındaki geçişler (metin-tablo, tablo-
metin, metin-fotoğraf, fotoğraf-metin, metin-grafik, grafik-metin, metin-resim, resim-metin) incelenmiştir. Verilerin
çözümlenmesi sürecinde araştırmacıların gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişlere ilişkin sınıflamaları
arasındaki uyum, Miles ve Huberman’ın uyuşum yüzdesi formülüyle hesaplanmıştır. İki araştırmacı arasındaki uyuşum
yüzdesi %94 olarak bulunmuştur.
Yapılan analizler sonucunda, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren
ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında en çok kullanılan gösterim türünün resim, en az kullanılan
gösterim türünün ise grafik olduğu görülmüştür. ‘’ Dünya ve Evren’’ ünitesinde resim ve grafik gösterim türlerine hiç
rastlanmamıştır. Gösterim türleri arasında geçişler açısından bakıldığında en çok kullanılan gösterim türleri arasında
geçişlerin tablodan metne, en az kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin ise metinden grafiğe olduğu görülmüştür.
“Dünya ve Evren” ünitesinde ise metinden resme, metinden grafiğe ve grafikten metne geçişlerin hiç olmadığına
rastlanmıştır.
Bu sonuçlar doğrultusunda, ders kitaplarının yapılandırılmasında kitap yazarlarına, ders kitabı inceleme
komisyonlarına ve bundan sonra yapılacak çalışmalar için de araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca
araştırmacılara, fen bilimleri ders kitaplarındaki diğer ünitelerin araştırmada temel alınan gösterim türleri ve aralarındaki
geçişlerin niteliği incelenmesi önerilmiştir.

Anahtar Kavramlar: Gösterim türleri, gösterim türleri arası geçiş, fen bilimleri ders kitabı

53