Page 57 - UFEK2017 Özetler Kitabı

3. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

B45 GÖRME ENGELLİ ÖĞRENCİLER İÇİN ERİŞİLEBİLİR SORU TASARIMI:
ŞEKİLLİ SORU ÖRNEĞİ

2
Arzu ÖDEN ACAR , Ali ERYILMAZ
1
1 Uludağ Üniversitesi, Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Programı
2 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü
Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) gibi sınavlarda görme engelli adaylardan
okuyucu yardımı talep edenlere şekil, grafik, tablo, resim gibi görsel verilerin yer aldığı sorularla, karmaşık ifade içeren
sorular sorulmamaktadır. Sosyal bilimlerden özellikle coğrafya, temel matematikte geometri, fen bilimlerinde fizik,
kimya ve biyoloji alanlarında ise pek çok görsel veri içeren soru bulunmaktadır. Bu sorular okuyucu yardımı talep eden
görme engelli öğrencilerin kitapçıklarında yer almamaktadır. Bu çalışmanın amacı şekil içeren soruları görme engelli
öğrencilerin erişebileceği şekilde hazırlamaktır. Bu çalışmada düzenlenmek üzere Ölçme, Değerlendirme ve Sınav
Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından paylaşılan 9. sınıf fizik kazanım testlerinden Kuvvet ve Hareket konusundaki Test
9’un 11. sorusu “https://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/pdf/kt/kt_635851658424341491.pdf” adresinden seçilmiştir.
Soruda iki şekil bulunmakta, her iki şekilde de ikişer otobüs bulunmaktadır. Şekiller renklidir. Sorudaki şekillerin görme
engelli öğrenciler tarafından anlaşılabilmesi için kabartma yazıcıdan, kabartma yazı kağıdına çıktısının alınması
planlanmıştır. Bu çalışmada kabartma yazıcıdan çıktı alınabilmesi için gerekli olan özel çizim programlarından biri olan
TactileView şekil çizim programı kullanılmıştır. Bu program ile şeklin kabartma çıktısını alabilmek için şeklin çiziminin
programla yapılması ya da var olan hazır bir çizimin bu programa aktarılması gerekmektedir. İnternetten sorudakilere
benzeyen otobüs çizimleri bulunmuş ve bu çizimler programa kopyalanarak gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra
kabartma çıktıları alınmıştır. Alınan kabartma çıktılar iki görme engelli ilköğretim öğrencine sunulmuş ve öğrenciler
parmakları ile dokunarak çizimlerin içeriğini doğrulamışlardır. Otobüslerin yer aldığı kabartma çıktılar iki fizik eğitimi ve
bir de özel eğitim alanındaki öğretim üyesi tarafından incelenmiş, şekillerde soru için gerekli olmayan detayların yer
aldığı, görme engeli olan her öğrencinin yaşam deneyimlerinin aynı olmaması sebebiyle detayların bu öğrenciler için
sorun yaratabileceği belirtilmiştir. Bu görüşler sonrasında öğretim üyelerinin önerileri alınmış ve çizim olarak otobüslerin
detaylarının yer almadığı, her otobüs için bir dikdörtgen çizilerek içine otobüs yazılmasının daha uygun olacağı
belirtilmiştir. Bu önerilerle MsOffice Word programında sorudaki şekiller için tekrar çizim yapılmış ve çizimler
TactileView programına kopyalanarak kabartma çıktıları alınmıştır. Program Türkçe karakter desteklemediği için
şekillerin içindeki yazılarda Türkçe karakter kullanılmamıştır.
Şekil 1. Seçilen İlk Sorudaki Şekil ve Şeklin Düzenlendikten Sonra Alınan Kabartma Çıktısı

2007 ÖSS, Fen 1 sorularından yine bir otomobil, minibüsü ve tır şekli içeren 11. soru hem soruda olduğu şekli ile hem de
gereksiz detaylardan kaçınılarak düzenlenmiş sürümü ile MsOffice Word programında çizilmiştir. Yeniden düzenlenen
ikinci sürümde, ilk soruda olduğu gibi araçlar dikdörtgen ile temsil edilmiş, dikdörtgenlerin içlerine hangi araç oldukları
metinle yazılmıştır. Şekillerin değişiklik yapılmaksızın yapılan çiziminin kabartma çıktısı alınmış, düzenlenen sürümünün
çıktısı alınırken MsOffice Word programından TactileView programına kopyalanan şekillerin içindeki yazılar Braille
alfabesinde her harfin noktaların çeşitli kombinasyonları ile temsil edilmesi sebebi ile şekillerin içine sığmamıştır. Bu
sebeple soruda da belirtildiği gibi otomobilin içine “O”, minibüsün içine “M” ve tırın içine “T” yazılarak kabartma yazı
kağıdına çıktıları alınmıştır.
Şekil 2. Seçilen İkinci Sorudaki Şekil ve Şeklin Düzenlendikten Sonra Alınan Kabartma Çıktısı

Sorulardaki şekillerin hem ilk hem de düzenlenen sürümlerine ait çizimlerin kabartma çıktıları görme engelli
öğrenciler ile paylaşılarak öğrencilerin görüşleri alınmaya devam edilmektedir. Öğrencilerin görüş ve önerileri
doğrultusunda şekiller son halini alacak ve araştırma sonucu olarak paylaşılacaktır. Şekillere yönelik çizimler, şekillerin
bilgisayar programındaki görünümleri, çizimlerin kabartma çıktıları ve bir bütün olarak sorular sunumda paylaşılacaktır.
Bu çalışmadaki yöntemle yapılacak olan şekil düzenlemeleri hem okul hem de merkezi sınav sorularında kullanılabileceği
gibi, derslerde ve ders kitaplarında da kullanılabilir.

Anahtar Kavramlar: Görme engelli öğrenciler, sınavlar, şekilli sorular
45